Terapia Schematu to innowacyjne podejście wywodzące się z tradycyjnej terapii poznawczo-behawioralnej, które oprócz pracy nad zmianą sposobu myślenia i zachowania uwzględnia interwencje i oddziaływania charakterystyczne dla innych modalności terapeutycznych – teorii przywiązania, nurtu psychodynamicznego oraz Gestalt.
W Terapii Schematu zwraca się szczególną uwagę na identyfikację i analizę wczesnych doświadczeń z okresu dzieciństwa w relacji z osobami bliskimi i znaczącymi, które w istotny sposób naruszają i frustrują potrzeby emocjonalne dziecka. W myśl założeń Terapii Schematu niezaspokojenie emocjonalnych potrzeb z okresu dzieciństwa wpływa na ukształtowanie się wczesnych nieadaptacyjnych schematów, które stanowią destrukcyjny dla danej osoby wzorzec emocjonalny i poznawczy, organizujący postrzeganie siebie, innych, świata oraz otaczającą rzeczywistość w sposób uniemożliwiający przystosowanie się. Definiuje się 6 ogólnych kategorii emocjonalnych potrzeb dziecka: bezpieczeństwa, kontaktu z innymi, autonomii, poczucia własnej wartości, autoekspresji, realnych ograniczeń. Zakłada się, że wyżej wymienione schematy mogą aktywować się w reakcji na pojawiające się sytuacje i wydarzenia na przestrzeni życia, powodując dotkliwe cierpienie. Dzieje się tak, ponieważ uruchamiane znaczenia i przekonania oraz strategie radzenia sobie są nieadekwatne do pojawiających się okoliczności, co łączy się z doświadczaniem intensywnych negatywnych emocji oraz często wiąże się destrukcyjnymi zachowaniami, które niszczą i ranią nas oraz otoczenie.
Charakterystyczną częścią pracy w Terapii Schematu, odróżniającą ją od klasycznej terapii poznawczo-behawioralnej, jest wdrażanie technik i interwencji nastawionych na bezpośrednią modyfikację destrukcyjnych emocji oraz budowanie kompetencji w zakresie zaspokajania sfrustrowanych potrzeb. Jest to możliwe poprzez pracę nad dawnymi trudnymi sytuacjami z przeszłości, aby zmodyfikować wyobrażenie o nich, nadać im nowe znaczenia.